Η επιβράβευση στα παιδιά

Η θετική στάση των γονέων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για τη διαμόρφωση μιας ισορροπημένης προσωπικότητας και την υγιή ψυχοκοινωνική εξέλιξη των παιδιών. Η επιβράβευση αποτελεί σημαντικό κομμάτι της θετικής συμπεριφοράς των γονέων και των εκπαιδευτικών απέναντι στα παιδιά.

Η επιβράβευση βοηθά τα παιδιά να βάζουν στόχους και να μη βιώνουν ματαίωση και απογοήτευση κάθε φορά που αποτυγχάνουν σε κάτι καθώς ενισχύει την αυτοεκτίμησή τους. Ο έπαινος και η αναγνώριση λοιπόν που λαμβάνουν τα παιδιά από τους γονείς τους αποτελεί έναδώρο ανεκτίμητης αξίας.

Σημαντικό παράγοντα στη διαδικασία της επιβράβευσης και της θετικής ενίσχυσης των αποδεκτών συμπεριφορών του παιδιού αποτελεί ο χειρισμός των γονέων. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς προσεγγίζουν το συγκεκριμένο θέμα.

Οι γονείς καλό είναι να επαινούν την οποιαδήποτε προσπάθεια των παιδιών όσο μικρή και εάν φαίνεται ακόμη και όταν αυτή καταλήγει σε αποτυχία. Έτσι, ενισχύουν, ωθούν και δίνουν ισχυρό κίνητρο στα παιδιά να προσπαθήσουν ξανά και ξανά μέχρι να πετύχουν το στόχο τους. Μέσα από την επαναλαμβανόμενη προσπάθεια τα παιδιά μαθαίνουν, αποκτούν σημαντικές εμπειρίες και αντιλαμβάνονται με τη βοήθεια των ενηλίκων πως η ήττα αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής καθώς μέσα από αυτή διδασκόμαστε πολλά και χρήσιμα πράγματα. Άλλωστε αυτό που μετρά είναι πάντα το ταξίδι και όχι ο τελικός προορισμός.

Επίσης, είναι σημαντικό τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί να βοηθούν τα παιδιά να θέτουνστόχους που αντιστοιχούν στο ηλικιακό και νοητικό τους επίπεδο. Πολλές φορές οι υπέρμετρες προσδοκίες των γονέων και οι αυξημένες απαιτήσεις τους έχουν ως αποτέλεσμα να βιώνουν τα παιδιά αυξημένο άγχος.

Οι γονείς θα πρέπει να αποφεύγουν τους διφορούμενους χαρακτηρισμούς κατά τη διαδικασία της επιβράβευσης, κάτι το οποίο άθελά τους κάνουν πολύ συχνά, π.χ. "μπράβο σου που πήρες καλούς βαθμούς φέτος αλλά θα μπορούσες να είχες πάει πολύ καλύτερα", "σήμερα ήσουν καλό παιδί και συνεργάσιμο αλλά καθημερινά με εκνευρίζεις" κ.ά. Τέτοιου είδους εκφράσεις επειδή έχουν αρνητικό φορτίο ακυρώνουν τον έπαινο, προκαλούν θυμό και εμφάνιση αντιδραστικής συμπεριφοράς στα παιδιά και μπορούν να τα οδηγήσουν στην εγκατάλειψη της προσπάθειας και στην άρνηση εμφάνισης θεμιτών συμπεριφορών.

Επιπλέον, οι γονείς καλό είναι να μην πέφτουν στην παγίδα να κάνουν συγκρίσεις των παιδιών τους είτε με τα αδέρφια τους είτε με άλλα παιδιά, π.χ. "ο Γιώργος τα καταφέρνει πολύ καλύτερα σε σχέση με σένα στα μαθηματικά", "ο Γιάννης κάνει τους γονείς του να νιώθουν περήφανοι για αυτόν ενώ εσύ το μόνο που ξέρεις να κάνεις καλά είναι να μας στεναχωρείς". Με αυτό τον τρόπο το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να καλλιεργούν τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα παιδιά και να κάνουν το δικό τους παιδί να βιώνει έντονες εσωτερικές συγκρούσεις και να "σκάει".

Ιδιαίτερα βοηθητικό είναι να κατασκευάσουν οι γονείς έναν πίνακα επιβράβευσης όπου θα περιλαμβάνει ημερήσιους, εβδομαδιαίους, μηνιαίους και ετήσιους στόχους. Κάθε φορά που το παιδί θα προσπαθεί έστω να ολοκληρώσει έναν από αυτούς, οι γονείς θα το ενισχύουν θετικά και θα το επαινούν με έναν τρόπο που οι ίδιοι θα καθορίσουν και που θα εναρμονίζεται με τη χρονολογική και νοητική ηλικία και τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες του παιδιού, π.χ. θα πάνε με το παιδί μια εκδρομή, θα κάνουν με το παιδί την αγαπημένη του δραστηριότητα, θα του αγοράσουν ένα παιγνίδι της αρεσκείας του, θα του επιτρέψουν να δει περισσότερη ώρα τηλεόραση ή να σχοληθεί λίγο παραπάνω με τον υπολογιστή κ.ά.

Η επιβράβευση όταν προσφέρεται στο παιδί με τον κατάλληλο τρόπο είναι ευεργετική και έχειπολλαπλά οφέλη καθώς μπορεί να ενδυναμώσει την αυτοπεποίθηση του παιδιού, να αυξήσει τη σχολική του επίδοση, να βελτιώσει τη συμπεριφορά του απέναντι στα αδέρφια και στους συνομηλίκους του, να συμβάλλει στο να έχει καλύτερη συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, να ενισχύσει τη σωστή επικοινωνία και να θωρακίσει τους δεσμούς με την οικογένειά του. 

Μαρίνα Κόντζηλα 

Συμβουλευτική Ψυχολόγος - Εκπαιδεύτρια Ομάδων Γονέων